Bức tranh ô tô điện Việt Nam: VinFast dẫn dắt thị trường, các hãng vẫn… 'dò đường'

Cuối tháng 10.2021, VinFast bất ngờ mở bán VF e34 – mẫu xe điện đầu tiên phân phối chính hãng tại Việt Nam. Thời điểm đó, có lẽ ít ai nghĩ rằng hãng xe non trẻ này sẽ thành công và ô tô điện sẽ sớm trở thành xu hướng trong nước. Thế nhưng chưa đầy 4 năm sau, các con số thống kê lại cho thấy, Việt Nam hiện tại đang là một trong những thị trường ô tô “đuổi theo” xu hướng điện hóa nhanh nhất tại khu vực Đông Nam Á, thậm chí cả ở phạm vi toàn cầu.

Xe điện đưa Việt Nam thành “điểm sáng”

Theo đó, số liệu thống kê từ báo cáo bán hàng của Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), TC Group – đơn vị sản xuất, phân phối xe Hyundai tại Việt Nam và VinFast, năm 2024 toàn thị trường ô tô trong nước tiêu thụ tổng cộng khoảng 494.000 xe. Đáng chú ý, riêng ô tô điện đã đóng góp hơn 90.000 xe, tương đương gần 18% thị phần, tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2023.

Đây thực sự là con số “đáng mơ ước” với nhiều thị trường trong khu vực và thậm chí cả trên toàn cầu. Ở Đông Nam Á, số liệu từ các hiệp hội ô tô cho thấy, năm 2024 thị trường ô tô Thái Lan bán ra khoảng 570.000 xe, trong đó xe điện đóng góp hơn 70.100 xe, chiếm khoảng 12,3%. Tức chỉ bằng 2/3 so với tỉ trọng xe điện tại Việt Nam.

ẢNH: ĐÌNH TUYÊN

Trong khi đó, 2 thị trường xe hơi lớn khác là Indonesia và Malaysia, lượng xe điện bán ra năm qua cũng chỉ lần lượt đạt mức 42.889 xe (chiếm chưa tới 5% thị phần) và 21.789 xe (chiếm khoảng 2,5% thị phần).

So với nhiều thị trường lớn trên toàn cầu, Việt Nam dù xuất phát khá muộn nhưng cũng đang trở thành “ngựa ô” mới ở mảng ô tô điện. Bằng chứng là ngoại trừ Trung Quốc (ô tô năng lượng mới chiếm đến gần 40%), tỉ trọng ô tô điện trên tổng lượng ô tô tiêu thụ ở nước ta đã vượt qua cả những thị trường hàng đầu như Mỹ hay Ấn Độ.

ẢNH: ĐÌNH TUYÊN

Cụ thể, số liệu từ Wards Intelligence cho thấy, thị trường Mỹ năm 2023 tiêu thụ gần 16 triệu ô tô. Trong đó, xe thuần điện chỉ đóng góp 1,3 triệu chiếc, chiếm tỉ trọng khoảng 8,1%. Tại Ấn Độ, doanh số xe điện cũng mới đạt gần 100.000 chiếc, chiếm khoảng 2,4% trên tổng hơn 4,07 triệu ô tô mới tiêu thụ trong năm 2024.

“Gã khổng lồ” nội địa dẫn dắt thị trường

Bên cạnh những con số thống kê “bùng nổ” về lượng xe tiêu thụ, mảng ô tô điện tại Việt Nam cũng sôi động hơn trong trong giai đoạn vài năm trở lại đây. Tính từ thời điểm VinFast “sắm vai” người mở đường, đến nay toàn thị trường đã có hơn 10 thương hiệu đã mở bán chính hãng xe thuần điện. Trải đều từ phân khúc xe sang với các đại diện nổi bật như Mercedes-Benz, BMW, Audi, Volvo hay Porsche cho đến các phân khúc xe phổ thông với Hyundai, BYD, Wuling, Geely, MG, Dongfeng, Haima…

ẢNH: CHÍ TÂM

Mặc dù vậy, cũng phải thừa nhận một thực tế, cán cân thị phần giữa các thương hiệu đang “lệch” khá rõ rệt khi VinFast gần như một mình “cuỗm” gần hết miếng bánh thị phần. Thống kê năm 2024 cho thấy, riêng hãng xe Việt Nam đã bán ra hơn 87.000 xe, chiếm tới hơn 90% thị phần ô tô điện.

Đáng nói, không chỉ áp đảo doanh số, VinFast cũng vươn lên trở thành thương hiệu dẫn dắt thị trường ô tô điện nhờ cùng lúc nắm giữ nhiều lợi thế cạnh tranh. Từ dải sản phẩm sớm hoàn thiện và đa dạng tầm giá; hạ tầng trạm sạc độc quyền đến lợi thế cạnh tranh trên “sân nhà”. Trong đó, hạ tầng trạm sạc được xem là lợi thế lớn nhất. VinFast hiện đã lắp đặt và đưa vào sử dụng hơn 150.000 cổng sạc, trải đều trên tất cả các tỉnh, thành.

Tiềm năng lớn nhưng thách thức cũng nhiều

Với những bước tiến có thể xem là “thần tốc” ngay giai đoạn khởi đầu, Việt Nam đang được đánh giá là một trong những thị trường tiềm năng của ô tô điện. Hãng nghiên cứu thị trường đa quốc gia Mordor Intelligence ước tính, quy mô thị trường xe điện Việt Nam đạt 2,93 tỉ USD vào năm 2025. Con số này có thể tăng lên 6,69 tỉ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) khoảng 18%.

Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cũng dự đoán, thị trường ô tô trong nước sẽ cán mốc 1 triệu xe điện lưu thông vào cuối 2028. Và nếu duy trì đà tăng trưởng, con số này có thể đạt đến 3,5 triệu xe vào năm 2040.

ẢNH: CHÍ TÂM

Thế nhưng, vấn đề là các hãng phải giữ được đà tăng trưởng. Trong khi đây không phải bài toán dễ dàng.

Theo chuyên gia Vũ Tấn Công – cựu tổng thư ký VAMA, bên cạnh tính “cởi mở” của thị trường, việc Chính phủ thời gian gần đây đang có nhiều động thái khuyến khích người dân sử dụng xe điện cũng là một động lực để thúc đẩy tăng trưởng ô tô điện. Tuy nhiên, khác với giai đoạn mới “manh nha”, khi dung lượng ô tô điện càng lớn, những “vấn đề” phát sinh từ nhu cầu về trạm sạc và đòi hỏi hạ tầng điện cũng sẽ tăng theo.

Theo vị này, VinFast những năm qua có công “mở đường” cho ô tô điện bằng việc đầu tư mạnh tay xây dựng hệ thống trạm sạc trải khắp đất nước. Tuy nhiên, thị trường không thể trông đợi ở một mình hãng này, bởi hãng không thể cứ mãi tự xây dựng và lắp đặt hệ thống trạm sạc và chỉ phục vụ các xe do mình sản xuất.

Trong khi đó, nhìn quanh một lượt, hiện cũng chưa có thương hiệu hay nhà sản xuất nào khác sẵn sàng “bỏ tiền túi” để đẩy mạnh mở rộng mạng lưới sạc nhanh. Ngay cả các “ông lớn” từ Trung Quốc như BYD hay Chery dù tiềm lực rất mạnh nhưng vẫn đang loay hoay với bài toán “con gà quả trứng”, và dường như vẫn muốn nán thêm để… chờ thời. Những hãng xe sang càng ít có lý do để đầu tư xây dựng đại trà hệ thống trạm sạc. Bởi đối tượng và số lượng của các thương hiệu này khá hẹp và nhu cầu dùng xe cũng khác biệt so với nhóm người dùng phổ thông.

ẢNH: BÁ HÙNG

Trước đó chia sẻ với Thanh Niên, chuyên gia Khương Quang Đồng cũng có quan điểm tương tự. Theo ông Đồng, hiện mới chỉ có VinFast đầu tư trạm sạc công cộng, nhưng để có một mạng lưới phủ khắp, nhà nước phải giữ vai trò dẫn dắt, hoạch định chiến lược để tìm tiếng nói chung và xây dựng hệ thống hạ tầng tối ưu. Sau trạm sạc, cũng cần tính đến nguồn điện liệu có đủ cung cấp hay không…

Đó là chưa kể, ô tô điện còn đối mặt với trở ngại về giá. Các chuyên gia cho rằng, hiện nay mặt bằng giá của ô tô điện trong nước vẫn còn khá cao so với xe sử dụng động cơ đốt trong, dù Chính phủ đang áp dụng chính sách miễn lệ phí trước bạ cho loại xe này đến hết quý 1/2027. Do đó, để thúc đẩy ô tô điện, Việt Nam cũng cần tham khảo các nước phát triển để áp dụng thêm các chính sách trợ giá. Có như vậy, những con số dự báo mới trở nên khả thi.