Việt Nam lãng phí khi đốt bỏ nguyên liệu sản xuất than sinh học

Chia sẻ tại hội thảo tham vấn xây dựng dự thảo Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 – 2035, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 30.7 tại Hà Nội, TS Đỗ Thị Hương, cán bộ Nông nghiệp bền vững, Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) kiến nghị đưa than sinh học là nguyên liệu đầu vào quan trọng cho nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn và phát thải thấp.

ẢNH: PHAN HẬU

Tín chỉ carbon than sinh học giá 200 USD, giảm đốt bỏ phụ phẩm

Theo TS Đỗ Thị Hương, mỗi năm ngành trồng trọt có 93,61 triệu tấn phụ phẩm nhưng chỉ có hơn 52% được thu gom và sử dụng. Nguồn phụ phẩm trồng trọt rất đa dạng, phân bố ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước và đây là nguyên liệu rất giá trị để sản xuất than sinh học. 

Trong đó, sản lượng lớn nhất là rơm, rạ với trên 35 triệu tấn; vỏ trấu trên 9 triệu tấn… đều là nguồn nguyên liệu sản xuất than sinh học chất lượng cao nhưng chưa có cơ sở nào khai thác.

Trong khi đó, thị trường than sinh học trên thế giới có tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ từ 156 triệu USD năm 2021 đã tăng lên khoảng 3,3 tỉ USD năm 2025. Các quốc gia tham gia thị trường carbon thế giới đánh giá rất cao tín chỉ carbon từ than sinh học. Một số giao dịch tín chỉ carbon than sinh học đạt mức giá cao tới 200 USD cho mỗi tín chỉ.

Cũng theo TS Đỗ Thị Hương, tại Việt Nam hiện nay, các công ty nhỏ lẻ thường coi than sinh học như một sản phẩm phụ, chưa khai thác đúng giá trị thực. Giá bán từ 2 – 12 triệu đồng/tấn, tùy thuộc vào nguyên liệu và công nghệ ứng dụng. Tổng giá trị thị trường than sinh học trong nước chỉ hơn 1.200 tỉ đồng/năm nhưng đang có tiềm năng tăng trưởng rất lớn thông qua canh tác hữu cơ và tài chính carbon.

Từ đó, TS Đỗ Thị Hương khuyến nghị, trong đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025 – 2035, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần ban hành các quy định rõ ràng, xây dựng hệ thống MRV (đo lường – báo cáo – thẩm định) và cơ chế tín chỉ carbon để tích hợp than sinh học vào hệ thống canh tác phát thải thấp, giảm tình trạng đốt bỏ phụ phẩm trồng trọt ngoài đồng.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần hỗ trợ phát triển thị trường và thúc đẩy hệ sinh thái bằng cách định vị than sinh học là đầu vào quan trọng cho nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn và phát thải thấp; xây dựng các mô hình chứng minh lợi ích kinh tế cho nông dân và doanh nghiệp, bao gồm tăng năng suất và thu nhập từ tín chỉ carbon; phát triển các trung tâm trình diễn vùng để đào tạo, chuyển giao công nghệ và kết nối đầu tư.

ẢNH: PHAN HẬU

TS Đỗ Thị Hương cũng gợi ý, Việt Nam có thể học hỏi bài học, kinh nghiệm từ Hàn Quốc khi quy định sử dụng than sinh học như là phân hữu cơ và có các chương trình trợ giá. Đến nay, Hàn Quốc đã có thị trường than sinh học rất sôi động, tăng trưởng mạnh mẽ.

Xây dựng nhãn hiệu “phát thải thấp” cho nông sản

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung cho rằng, đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn hiện nay. Khi ngành trồng trọt chưa có chương trình tổng thể trên quy mô toàn quốc, chưa có sự điều phối liên ngành. Các sáng kiến giảm phát thải còn phân tán và chưa có các chính sách hỗ trợ sản xuất giảm phát thải để hỗ trợ thúc đẩy nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp… tham gia.

Đề án cũng hướng đến mục tiêu nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm ngành trồng trọt trên thị trường quốc tế khi các yêu cầu kiểm soát giảm phát thải đang ngày càng nghiêm ngặt hơn.

Cũng theo Thứ trưởng Hoàng Trung, đề án đặt ra 7 mục tiêu, trong đó phấn đấu đến năm 2035, lĩnh vực trồng trọt góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm 30% tổng lượng phát thải khí metan, giảm ít nhất 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với năm cơ sở 2020 (khoảng 454,6 triệu tấn CO₂ tương đương).

Trong đề án này, ngành trồng trọt sẽ xây dựng và phát triển nhãn hiệu “phát thải thấp” cho các sản phẩm nông sản; tổ chức triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất giảm phát thải; thí điểm ít nhất 5 mô hình canh tác có khả năng phát triển tín chỉ carbon đáp ứng được yêu cầu của các tổ chức quốc tế.