Những người lính thông tin trên hành trình 'make in Việt Nam'

Những người viết tiếp giấc mơ

“Năm 2013, lần đầu tiên bộ phận nghiên cứu ở Viettel của chúng tôi làm ra được một thiết bị thông tin quân sự. Khi đó, thiết bị này chưa phải là sản phẩm được hoàn thiện, vẫn chỉ là một mẫu thử, nhưng đã khiến tất cả chúng tôi hết sức xúc động. Tổng giám đốc Viettel khi đó là trung tướng Hoàng Anh Xuân nói đây là ước mơ 50 năm của những người lính thông tin. Câu nói ấy ám ảnh tâm trí tôi từ bấy đến nay. Khát vọng làm chủ hạ tầng thông tin của bao thế hệ người lính thông tin VN đã truyền đến mỗi chúng tôi theo cách như thế”, kỹ sư Nguyễn Chí Linh (41 tuổi), Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu thiết bị vô tuyến băng rộng, Tổng công ty Viettel High Tech, bắt đầu câu chuyện về hành trình nghiên cứu, phát triển, thương mại hóa trạm thu phát gốc vô tuyến 5G gNodeb của các kỹ sư, nhà nghiên cứu ở Trung tâm bằng kỷ niệm trên.

ẢNH: MAI HƯƠNG

Mới đây nhất, đề tài “Nghiên cứu, chế tạo trạm thu phát gốc 5G gNodeB hỗ trợ lên tới 8 antenna thu phát (8T8R)” (đề tài 5G) do kỹ sư Linh làm chủ nhiệm đã giành giải nhất giải thưởng Tuổi trẻ quân đội sáng tạo 2024.

Kỹ sư Nguyễn Chí Linh cho biết, từ nghiên cứu trạm gốc 5G đầu tiên với cấu hình cơ bản, đến nay nhóm nhà nghiên cứu của Viettel High Tech đã làm chủ và phát triển các sản phẩm từ 4 thu 4 phát (4T4R) đến 8 thu 8 phát (8T8R). Với kiến trúc 8T8R, trạm gốc 5G “Make by Viettel” đạt tốc độ tải xuống cao hơn gấp 10 lần so với 4G, hỗ trợ hàng nghìn thuê bao cùng lúc với độ trễ cực thấp. Sản phẩm đã được triển khai tại nhiều tỉnh, thành trong nước. Đặc biệt, gần đây Viettel đã xuất khẩu thành công lô hàng đầu tiên sang Ấn Độ và Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), mang về các hợp đồng trị giá hàng triệu USD.

Năm 2024, với đề tài 5G, VN đã chính thức làm chủ từ thiết kế đến sản xuất. Đặc biệt, nhờ sản phẩm trạm gốc 5G gNodeb “Make in Việt Nam”, chúng ta sẽ có một loạt doanh nghiệp sản xuất, gia công trong nước tham gia chuỗi 5G, tạo nên một hệ sinh thái nội địa bền vững.

Anh Nguyễn Chí Linh tốt nghiệp kỹ sư ngành điện tử viễn thông khóa 2002 – 2007, ĐH Bách khoa Hà Nội. Năm 2009, anh đầu quân Viettel sau 2 năm làm việc cho Panasonic R&D, tham gia nhóm nghiên cứu thiết bị đầu cuối 3G. Ban đầu nhóm có 5 thành viên, sau tăng lên thành 7, rồi 20, cuối cùng là hơn 50 người, cả kỹ sư phần cứng lẫn phần mềm. Sản phẩm đầu tiên của nhóm là USB 3G, được dùng khá rộng rãi trong nước và xuất khẩu sang một số thị trường như Mozambique, Peru…

Ở VN khi đó đã chuyển rất nhanh sang dùng mạng 4G. Nhưng kể cả 2G, 3G và sau này là 4G, VN gần như phụ thuộc 100% vào các nhà cung cấp nước ngoài, kéo theo những rủi ro lớn về an ninh mạng, chủ quyền số và an ninh quốc gia. Với quyết tâm thoát khỏi sự phụ thuộc công nghệ, năm 2014 lãnh đạo Tập đoàn Viettel chỉ đạo Viettel High Tech bắt tay vào nghiên cứu và chế tạo thiết bị viễn thông 4G.

ẢNH: NCL

Đây là một quyết định có tính đột phá, đánh dấu khát vọng làm chủ công nghệ thay vì chỉ khai thác như trước đây của ngành viễn thông VN. Trên thế giới, công nghệ 4G khi đó đã ở “độ chín”, rất nhiều hãng sản xuất và triển khai trên toàn cầu. Viettel High Tech thuê được 3 chuyên gia Mỹ với mức lương “khủng” (không dưới 40.000 USD/tháng).

Giai đoạn làm việc với các chuyên gia nước ngoài 2 năm là khoảng thời gian các thành viên trong nhóm học hỏi được rất nhiều. “Các chuyên gia rất tâm huyết và không giấu nghề. Vì thế, chúng tôi đã tranh thủ khai thác rất nhiều. Nhờ có khoảng thời gian làm 4G này nên về sau chúng tôi mới có được sự tự tin khi làm 5G”, anh Linh chia sẻ.

Sau 3 năm miệt mài nghiên cứu, sản phẩm đã ra đời, nhưng khi ấy thế giới đã đi trước chúng ta tới 7 năm về công nghệ, và hạ tầng 4G của các nhà cung cấp nước ngoài đã phủ khắp lãnh thổ VN. Vậy là Viettel lỡ mất cơ hội đưa sản phẩm 4G ra thị trường với số lượng lớn.

Từ “3 không”…

Năm 2019, Viettel High Tech lại được nhận chỉ đạo nghiên cứu 5G với mục tiêu “đồng nhịp cùng thế giới về công nghệ”, phải thương mại hóa được sản phẩm. Ngoài việc đáp ứng được các yêu cầu tính năng của khách hàng, sản phẩm cũng phải đáp ứng được toàn bộ tiêu chuẩn kỹ thuật các thị trường nhắm tới (VN, châu Âu, Mỹ…) tương đương sản phẩm các hãng công nghệ lớn. Để có khả năng cạnh tranh trên thị trường thì sản phẩm vừa phải đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, vừa giữ được giá thành rẻ.

Thế mạnh của nhóm là lực lượng kỹ sư, nhà nghiên cứu tinh nhuệ. Thế nhưng có 3 cái “không” lớn mà nhóm nghiên cứu phải đối mặt: không có chipset xử lý băng gốc chuyên dụng cho 5G; không có giải pháp phần mềm thương mại; không có đội ngũ chuyên gia am hiểu sâu về công nghệ 5G.

Khi nghiên cứu và sản xuất thiết bị mạng 4G, Viettel dù bị “lỡ nhịp” nhưng với 5G, câu chuyện hoàn toàn khác. Viettel khởi động chinh phục công nghệ 5G vào năm 2016 (sau khi đã làm chủ hoàn toàn 4G), khi 5G đang là công nghệ của tương lai. “Mọi thứ đều mới mẻ ngay cả với các đối tác đã hợp tác với Viettel trước đây. Họ thực sự cũng đang tìm tòi, hoặc đòi chi phí rất lớn cho hợp tác phát triển công nghệ mới”, ông Hoàng Đinh Hải Truyền, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu thiết bị vô tuyến băng rộng, chia sẻ.

ẢNH: MAI HƯƠNG

Anh Linh cho biết: “Chúng tôi đã trăn trở đi tìm lời giải và cách làm đột phá. Trước hết là so sánh, phân tích sự tiến hóa từ công nghệ 4G lên 5G, khi nhận ra sự tương đồng giữa 4G và 5G thì quyết định tự chủ thiết kế phần cứng khối vô tuyến 5G mà không cần học hay thuê bên ngoài. Sau đó, chúng tôi lựa chọn phát triển 5G trên nền tảng phần cứng máy tính phổ thông thay vì chờ đợi sự ra đời của chipset chuyên dụng. Rồi khai thác phần mềm mã nguồn mở, tự hoàn thiện phần mềm xử lý băng gốc 5G, tự phát triển phần mềm lớp giao thức 5G dựa trên phần mềm 4G đã có trước đó”.

Lợi thế đặc biệt của Viettel so với các nhà phát triển khác là có mạng lưới để thử nghiệm, nhưng kỳ vọng sẽ có sản phẩm cùng tiêu chuẩn với các hãng lớn với giá thành rẻ hơn, Viettel phải có cách làm riêng. “Các hãng trên thế giới thường chỉ chọn một nền tảng để phát triển, nhưng riêng Viettel đang chọn cả 3 nền tảng lớn nhất để phát triển song song: Qualcomm, Intel, NXP. Mặc dù biết là khối lượng công việc sẽ nặng hơn, nhưng anh em đều xác định cơ hội nằm trong đó. Mỗi nền tảng đều có các ưu nhược điểm khác nhau. Khi đã có cả 3 nền tảng, trong tay chúng ta sẽ có công cụ để tùy biến sản phẩm, khi ra thị trường sẽ linh hoạt hơn trong đáp ứng được yêu cầu đặc thù”, ông Truyền cho biết.

Theo trung tá Nguyễn Vũ Hà, Tổng giám đốc Viettel High Tech, ít đơn vị làm chủ toàn bộ từ tầng xử lý băng gốc đến xử lý vô tuyến giống như đơn vị mình. Điều này giúp công ty dễ dàng tùy biến thiết bị theo yêu cầu khách hàng, đồng thời thiết lập mạng lưới hợp tác quốc tế, thúc đẩy tiến trình chuyển đổi số trong khu vực.

… Đến bức ảnh lúc 22 giờ 17

Thời khắc “định mệnh” diễn ra vào đêm 31.10.2019 sau hơn 4 tháng bắt tay nghiên cứu. “Hạnh phúc vỡ òa, cụm từ đó mô tả chính xác cảm xúc đến với chúng tôi vào thời điểm đó, khi lần đầu tiên biểu tượng sóng 5G Viettel xuất hiện trên màn hình điện thoại trong phòng lab tầng 13 trụ sở Viettel High Tech ở Hòa Lạc”, kỹ sư Nguyễn Chí Linh kể.

ẢNH: MAI HƯƠNG

Theo anh Linh, biểu tượng sóng 5G xuất hiện trên điện thoại lúc đó là một chỉ dấu vô cùng quan trọng. Sóng 5G hiển thị trên máy đo thì nhiều phòng lab của các trường ĐH, các nhóm nghiên cứu nhỏ… cũng có thể làm được. Nhưng hiển thị được trên điện thoại mới là sự khác biệt, mới hứa hẹn khả năng thương mại hóa được. Để đánh dấu thời khắc đó, những anh chị em có mặt ở phòng lab đã cùng nhau chụp một bức ảnh, thời gian hiển thị trên ảnh là 22 giờ 17. Sau đó, mọi người đi mua gà, bia thì có sẵn rồi, để ăn mừng.

Hơn 2 tháng sau, nhóm hoàn thiện mẫu thử. Ngày 17.1.2020, Bộ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Mạnh Hùng (nay là Bộ trưởng Bộ KH-CN) đã thực hiện cuộc gọi 5G đầu tiên trên thiết bị 5G do Viettel tự nghiên cứu, sản xuất. Thời điểm đó, trên thế giới có 5 công ty tại 4 quốc gia đã sản xuất thành công thiết bị 5G (Phần Lan với Nokia, Thụy Điển với Ericsson, Hàn Quốc với Samsung, Trung Quốc với Huawei và ZTE). Và Viettel của VN là công ty thứ 6 làm được điều đó (từ năm 2020).

Nhưng vẫn chưa hết khó khăn. Sản phẩm đã phát sóng thành công, nhưng vẫn còn thiếu nhiều tính năng để có thể thương mại hóa. Những công ty lớn như Ericsson, Nokia, Huawei đều phát triển sản phẩm 5G dựa trên chipset và phần mềm do họ tự làm chủ và không chia sẻ với bất cứ công ty nào khác. Nhóm nghiên cứu lựa chọn cách làm 5G khác biệt: lựa chọn kiến trúc mở (Open RAN) trên nền tảng phần cứng mở phổ thông (máy chủ thương mại); hợp tác với Intel tiếp nhận miễn phí bản quyền phần mềm xử lý tín hiệu băng gốc 5G; chuyển giao phần mềm đáp ứng 70% tính năng cơ bản; tự phát triển 30% tính năng nâng cao, làm chủ công nghệ lõi để rút ngắn thời gian nghiên cứu ra sản phẩm thương mại.

ẢNH: MAI HƯƠNG

Nhờ quyết tâm tự làm phần mềm có tính năng nâng cao đó, sau 3 năm, từ việc nghiên cứu trạm gốc 5G đầu tiên với cấu hình cơ bản, đến nay nhóm nghiên cứu 5G của Viettel High Tech đã làm chủ và phát triển loạt sản phẩm từ 4T4R đến 8T8R, đang tiến bước lên 32T32R (32 thu 32 phát) và 64T64R (64 thu 64 phát), tức là tiệm cận chuẩn thế giới về năng lực phát sóng. Hệ sinh thái sản phẩm 5G Viettel có các chỉ tiêu, tính năng tương đương với các sản phẩm nước ngoài, tốc độ tải xuống của 5G cao hơn gấp 10 lần 4G, hỗ trợ hàng nghìn thuê bao và có độ trễ siêu thấp.

Riêng về mặt kỹ thuật, 5G được mô tả với các tính năng vượt trội so với 4G trước đó với tốc độ gấp 20 lần (từ 20 Mbps lên 400 Mbps), độ trễ giảm hàng chục lần. Khối lượng các công việc liên quan xử lý, tích hợp… tăng lên gấp hàng trăm lần.

Hiện nay, Viettel High Tech đang xúc tiến quá trình đàm phán mở rộng thị trường tại Trung Đông, châu Âu, Mỹ và Hàn Quốc… với kỳ vọng từng bước khẳng định vị thế thương hiệu Viettel nói riêng, VN nói chung trên bản đồ công nghệ viễn thông toàn cầu. Doanh thu hứa hẹn không chỉ hàng trăm, hàng nghìn tỉ đồng mà theo ông Truyền, cái được lớn nhất sau khi triển khai dự án 5G là trung tâm có một đội ngũ nhân lực đáng tự hào.